Cứ mỗi dịp Tết đến, hình ảnh cây Nêu đã trở thành một hình ảnh đẹp mang đậm văn hóa dân gian Việt Nam. Cây nêu ngày Tết xuất hiện phổ biến ở những gia đình nông thôn có treo nhiều vật dụng đặc trưng cho từng nơi. Cây Nêu gắn với sự tích cây Nêu ngày Tết với nhiều ý nghĩa và biểu tượng thể hiện lòng tin của người Việt. Cây nêu ở mỗi nơi sẽ khác nhau có thể sử dụng cây tre hoặc trúc hoặc thậm chí có nơi thay bằng cây mía.
Phong tục cây nêu ngày Tết là để xua đuổi điều xấu, những điều không may mắn và tượng trưng cho một năm mới bội thu, may mắn hơn. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi xin được chia sẻ đến bạn về cây nêu ngày Tết cũng như ý nghĩa của cây nêu ngày Tết trong văn hóa Việt.
Cây nêu là gì?
Cây nêu ở đây là cây tre, cây trúc, bương, lồ ô dài khoảng 5 – 6 mét, chặt sạch lá chỉ để lại trên ngọn nhánh lá. Theo phong tục dân gian Việt Nam, cây nêu được dựng trước sân nhà vào ngày 23 tháng chạp – ngày Táo quân lên chầu trời. Bởi, từ ngày này cho tới đêm giao thừa, Táo quân vắng mặt, ma quỷ thường nhân cơ hội này lẻn về quấy nhiễu, nên phải trồng cây nêu để trừ tà. Trên ngọn cây có buộc nhiều thứ như túi nhỏ đựng trầu cau, ống sáo, những miếng kim loại lớn nhỏ,…. hay treo những vật dụng có tính chất biểu tượng của địa phương, dân tộc như lá phướn, chuông gió. Khi có gió thổi chúng chạm vào nhau và phát ra tiếng leng keng.
Ý nghĩa cây nêu ngày tết
Phong tục dựng cây nêu trong ngày Tết có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Đối với quan niệm của người Kinh, cây nêu có thể là cây bương, lồ ô, nhưng đa phần người ta dùng cây tre cao tỉa sạch cành lá. Trong khi các dân tộc thiểu số chỉ dùng một số loại cây gỗ thân chắc chắn, như cây gạo của người Gia Rai.
Trên cây nêu, người ta treo những vòng tròn nhỏ hoặc các đồ vật theo tín ngưỡng của người địa phương. Và qua thời gian, cây nêu đã trở thành một vật mang tính biểu tượng nhiều hơn là một loại cây thực sự. Phong tục cuối năm trồng cây nêu là để xua đuổi đi những điều xấu, điều không may mắn. Những ngọn nêu vương cao trong nắng gió là cầu mong cho một năm mới bội thu, nhiều may mắn.
Ngày dựng cây nêu gọi là lên nêu, ngày 7/1 âm lịch là ngày hạ nêu. Người Mường trồng cây nêu vào ngày 28/12 âm lịch, người Hmông dựng cây nêu trong lễ hội Gầu tào (cầu phúc hoặc cầu mệnh) tổ chức từ ngày 3 đến ngày 5 tháng giêng âm lịch.
Nét đẹp truyền thống
Khởi nguyên cây nêu được dựng với ý nghĩa trừ ma quỷ, thờ phụng thần linh và vong hồn tổ tiên. Trừ những điều xấu xa của năm cũ. Nhưng theo thời gian cùng với sự phong phú của các đồ lễ treo trên ngọn cây. Cây nêu là cầu nối giữa vũ trụ với đất trời. Như vậy, câu nêu đã trở thành biểu tượng của sự đấu tranh giữa cái thiện và ác. Nhằm bảo vệ cuộc sống bình an của con người.
Trong các lễ hội, cây nêu là tiêu điểm tập trung, cố kết tâm thức cộng đồng. Khi cây nêu được dựng lên, tất cả mọi hoạt động khác đều dừng lại. Tạo nên thế cân bình tuyệt đối trong sự vận hành giữa năm cũ và năm mới. Con người yên tâm vui chơi, cả cộng đồng sinh hoạt vui vẻ; quên đi những ưu phiền của năm cũ.
Vật liệu làm cây nêu
- Cây dùng làm cây nêu: Cây tre già, cao, to, thẳng; lóng tre đều, trên ngọn để nguyên chùm lá tươi.
- 3 dây giằng: được làm bằng dây thừng đủ độ bền để giữ cây nêu.
- Cọc: Cọc tre hoặc cọc sắt để buộc dây giằng chân cây nêu.
Trang trí cây nêu
Theo phong tục, dựng cây nêu cần có một số vật dụng sau:
- Cờ: Cờ hội vuông cỡ lớn treo bên dưới chùm lá tre.
- Lồng đèn: Trang trí trên đỉnh cây nêu để tạo màu sắc
- Lá phướn: Ngày xưa làm bằng giấy, ngày nay được làm bằng vải màu đỏ. Bên trên viết các câu chữ mang ý nghĩa chúc mừng năm mới. Được treo cùng vị trí với cờ hội buông xuống bên dưới.
- Dụng cụ tạo âm thanh: ngày xưa treo chuông đất, khánh sành. Nay có thể thay thế bằng chuông gió.
- Vật mang ý nghĩa tín ngưỡng: Một nhành lá đa, lá dứa hay nhánh xương rồng. Hoặc một giỏ nhỏ bằng tre đan, bên trong bỏ các loại vàng mã, gạo muối, trầu cau…
Trang trí xung quanh gốc nêu:
- Câu đối xuân, hình ảnh bánh trái ngày tết.
- Bột vôi màu trắng rắc dưới đất tạo thành vòng tròn hoặc hình cánh cung quanh gốc. Mũi tên hướng ra phía cổng.
- Ngoài ra, nếu có không gian, có thể kết hợp trang trí liễn đối, hoa – cây cảnh; cờ phướn để tạo cảnh quan cho khu vực
